หนังสือ "เคียร์เคอการ์ด ฉบับกระชับ" (KIERKEGAARD: A Very Short Introduction) เขียนโดย แพทริก การ์ดิเนอร์ (Patrick Gardiner) และแปลโดย พุทธิพงศ์ อึงคนึงเวช และ ภาคิน นิมมานนรวงศ์ เป็นหนังสือแนะนำแนวคิดของ ซอเรน เคียร์เคอการ์ด (Søren Kierkegaard) นักปรัชญาชาวเดนมาร์กในศตวรรษที่ 19 ผู้ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นบิดาแห่งปรัชญาอัตถิภาวนิยม (Existentialism)

สรุปเนื้อหาสำคัญจากหนังสือ:

1. ชีวิตและภูมิหลัง: หนังสือจะกล่าวถึงประวัติชีวิตและอุปนิสัยของเคียร์เคอการ์ด ซึ่งมีผลต่อแนวคิดและงานเขียนของเขา รวมถึงภูมิหลังทางปรัชญา โดยเฉพาะอิทธิพลและปฏิกิริยาที่เขามีต่อแนวคิดของคานท์ (Kant) และเฮเกล (Hegel) ซึ่งเป็นกระแสหลักในยุคนั้น

2. การวิพากษ์สังคมและศาสนา: เคียร์เคอการ์ดวิจารณ์สังคมในยุคของเขาว่า ผู้คนใช้ชีวิตไปวันๆ โดยไม่ใส่ใจ "ความหมาย" หรือ "แก่นแท้" ของการดำรงอยู่ เขาวิจารณ์สถาบันศาสนาคริสต์ (Christendom) ในเดนมาร์กว่าเป็นเพียงรูปแบบที่ว่างเปล่า ผู้คนนับถือศาสนาตามๆ กันไปโดยปราศจากความเข้าใจและความศรัทธาที่แท้จริงจากภายใน

3. เน้นความเป็นปัจเจก (Individual) และอัตวิสัย (Subjectivity): หัวใจสำคัญของปรัชญาเคียร์เคอการ์ดคือการให้ความสำคัญกับ "ปัจเจกบุคคล" และประสบการณ์ภายในของแต่ละคน เขาเชื่อว่าความจริงแท้ (Truth) ไม่ได้อยู่ที่ระบบปรัชญาที่เป็นภววิสัย (Objective) หรือความรู้ที่เป็นสากล แต่อยู่ที่ "ภาวะอัตวิสัย" (Subjectivity) คือความจริงที่บุคคลนั้นยึดถือและใช้ชีวิตตามนั้นอย่างมีความหมายและด้วยศรัทธาอันแรงกล้า

4. เสรีภาพ การเลือก และความรับผิดชอบ: เคียร์เคอการ์ดเน้นย้ำถึงเสรีภาพในการเลือกของมนุษย์ การเลือกนี้เองที่ก่อให้เกิด "ความวิตกกังวล" (Anxiety/Angst) เพราะมนุษย์ตระหนักถึงความเป็นไปได้อันไร้ขีดจำกัด แต่ก็ต้องรับผิดชอบต่อผลของการเลือกนั้น การเผชิญหน้ากับความวิตกกังวลและความสิ้นหวังเป็นสิ่งจำเป็นในการเข้าใจความหมายของชีวิต

5. สามระดับขั้นของการดำรงอยู่ (Three Stages of Existence): เคียร์เคอการ์ดอธิบายพัฒนาการของปัจเจกบุคคลผ่าน 3 ระดับขั้น ซึ่งต้องอาศัยการตัดสินใจและการ "ก้าวกระโดด" (Leap) เพื่อเปลี่ยนผ่าน:

   • ระดับสุนทรียะ (Aesthetic Stage): การใช้ชีวิตเพื่อแสวงหาความสุข ความพึงพอใจทางประสาทสัมผัส และความแปลกใหม่ เป็นชีวิตที่ขึ้นอยู่กับปัจจัยภายนอกและมักนำไปสู่ความเบื่อหน่ายและความสิ้นหวังในที่สุด
   • ระดับจริยะ (Ethical Stage): การใช้ชีวิตโดยยึดมั่นในหลักการทางศีลธรรม กฎเกณฑ์สากล และความรับผิดชอบต่อสังคม มีการตัดสินใจเลือกและผูกมัดตนเอง (Commitment) เช่น การแต่งงาน การทำงาน แต่ระดับนี้ก็ยังไม่เพียงพอที่จะตอบคำถามสูงสุดของชีวิต
   • ระดับศาสนา (Religious Stage): ระดับสูงสุดของการดำรงอยู่ ซึ่งต้องอาศัย "การก้าวกระโดดแห่งศรัทธา" (Leap of Faith) เป็นการอุทิศตนอย่างสมบูรณ์ต่อพระเจ้า ยอมรับในสิ่งที่เหนือเหตุผล (The Absurd) และมีความสัมพันธ์ส่วนตัวกับพระองค์โดยตรง ไม่ผ่านตัวกลางหรือระบบเหตุผลใดๆ

6. ศรัทธาและความขัดแย้ง (Faith and Paradox): สำหรับเคียร์เคอการ์ด ศรัทธาทางศาสนา (โดยเฉพาะคริสต์) ไม่ใช่เรื่องของเหตุผลหรือการพิสูจน์ แต่เป็นความสัมพันธ์ส่วนตัวที่อยู่เหนือเหตุผลและจริยธรรม เป็นการยอมรับในความขัดแย้ง (Paradox) เช่น การที่พระเจ้าผู้เป็นนิรันดร์มาเกิดเป็นมนุษย์ผู้มีขีดจำกัด

7. อิทธิพลต่อแนวคิดร่วมสมัย: หนังสือสรุปให้เห็นว่าแนวคิดของเคียร์เคอการ์ด โดยเฉพาะการเน้นย้ำเรื่องปัจเจกบุคคล เสรีภาพ การเลือก และความหมายของการดำรงอยู่ ได้ส่งอิทธิพลอย่างมากต่อปรัชญาอัตถิภาวนิยมในศตวรรษที่ 20 รวมถึงมีผลต่อแวดวงเทววิทยา จิตวิทยา และวรรณกรรม

โดยสรุป หนังสือ "เคียร์เคอการ์ด ฉบับกระชับ" นำเสนอภาพรวมแนวคิดที่สำคัญของเคียร์เคอการ์ดอย่างเข้าใจง่าย แสดงให้เห็นถึงการท้าทายแนวคิดกระแสหลักในยุคสมัยของเขา การให้ความสำคัญอย่างยิ่งยวดกับประสบการณ์และการตัดสินใจของปัจเจกบุคคลในการค้นหาความหมายและความจริงของการมีชีวิตอยู่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผ่านความสัมพันธ์กับศรัทธาทางศาสนา หนังสือเล่มนี้จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีสำหรับผู้ที่ต้องการทำความเข้าใจนักปรัชญาผู้ซับซ้อนและทรงอิทธิพลคนนี้